Frank Terstappen

Er bestaat bijna geen socialer dier als de das. Een familie leeft samen in een burcht Bedden worden verschoonden er zijn latrines. Bezoek van andere dieren is welkom, tenzij er net een jong is geboren.
De eerste keer dat ik een das zag, (in Hollandse Rading, nog met Walty Dudock van Heel) een levende das, toen was ik direct verkocht. Die grote witte kop met die zwarte banden erover heen, die kraaloogjes , die wat koddige manier van lopen, maar vooral het besef dat hij hoort bij het landschap waarvan ik ook hou : bos afgewisseld door kleinschalig agrarisch landschap. De verleiding om de das te vermenselijken is groot. Dassen wonen in familie verband, in een burcht, in een soort van huis met verschillende kamers, dat zie je maar bij weinig dieren. In de slaap ruimtes maken ze een fijn bedje met takjes en wat stro en zelfs riet... Het fascinerende is dat ze zelfs het bed verschonen. Als het bed vies is trekken ze alles naar buiten en brengen ze nieuw materiaal opnieuw naar binnen. Hij poept in latrines rondom de burcht. Het is grappig als je ziet wat zich in werkelijkheid allemaal afspeelt rondom zo’n dassen burcht. Dan zit er weer een boommarter in, of een bunzing, dan brengt een vos er ook zijn jonge in groot. Je ziet er ook voortdurend vogeltjes die er van alles aan het doen zijn. Een bezoek van een blaffende reebok op de burcht vergeet ik nooit meer. Er gebeurt dus van alles. Dassen lijken eigenlijk alleen maar dominant in hun burcht als ze zelf jonge hebben. Dassen zijn schuw en leven ondanks hun slechte zicht, s’nachts. Ik ben er niet van overtuigd dat ze van oorsprong ook nachtdieren waren? Bij rustig gelegen burchten zijn ze ook wel met daglicht actief. Op mijn cameraval ( ooit een redelijke aangeschaft voor weinig bij een supermarkt keten) zie je van alles. Als ze naar buiten komen, gaat eerst de neus omhoog.

Ze zullen de burcht niet uitkomen als ze ruiken dat jij er een paar uur eerder hebt gelopen. Als de wind goed staat kan het gebeuren dat ze je niet in de gaten hebben. Ik heb mee gemaakt dat ze je bijna over de voeten liep en pas op een meter je in de gaten kreeg , zo van dat vertrouw ik toch niet...en vervolgens met een grote boog om me heen waggelde. Hij lijkt wat onbeholpen maar tegelijkertijd is hij best wel slim. Enerzijds komen dassen makkelijk onder een auto, anderzijds weten ze ondanks het slechte zicht heel goed voedsel te vinden. De das is een roofdier. Hij eet eigenlijk alles, van egels tot wormen tot mais en bessen. Hij is ook een opportunist. Dat zag ik ook afgelopen vogelreis in Schotland, daar hoeven de dassen nauwelijks de uitgestrekte bossen uit vanwege een overvloed aan bessen in de prachtige ondergroei. Hier richten de dassen zich ook op het boerenland, dat overal dichtbij is. Dat heeft dus als nadeel dat ze voortdurend wegen moeten oversteken.
Je kunt zeggen dat de das gered is. De vereniging Das & Boom werd in 1981 opgericht. Op haar initiatief heeft de rijksoverheid een beschermingsplan opgesteld om de das voor uitsterven te behoeden. De werkzaamheden van de vereniging hebben er mede toe geleid, dat de dassenstand, van 600 dieren in 1980, is gegroeid tot zo’n 6000 in 2017. Om het dreigende uitsterven van de das in Nederland tegen te gaan, is allereerst gewerkt aan het verlagen van de verkeerssterfte onder dassen. Er werd een slachtofferregistratie opgezet waarna adviezen konden worden gegeven aan instanties om op kwetsbare plekken tunnels en rasters aan te leggen. Daarnaast is de planologische bescherming van de das verbeterd: op veel plekken is het leefgebied nu veiliggesteld. Verder heeft het opvangcentrum van Das & Boom een belangrijke rol gespeeld: Honderden dassen, die door de jaren heen opgevangen werden, zijn uitgezet op ‘strategische’ plekken. Bijvoorbeeld op plaatsen waar de das verdwenen was door jacht of stroperij en in gebieden waar de populatie vers bloed nodig had. In Zuid-Limburg was tot 1960 dassenvlees en potjes dassenvet nog op straat te koop omdat er werd gedacht dat dassenvet een geneeskrachtige werking heeft op allerlei mijnwerkerskwalen.

Zo kon het versnipperde dassenbestand in Nederland op steeds meer plaatsen groeien tot een levensvatbare, gezonde populatie.
Na 2006 werden de activiteiten voortgezet door de stichting Das & Boom. Deze stichting geeft adviezen over dassen in de breedste zin van het woord. Dassenburchten, dassentunnels en dassenvoorzieningen worden steekproefsgewijs gecontroleerd en er wordt gevraagd en ongevraagd advies gegeven aan overheden, organisaties en particulieren. Ook vangt de stichting nog steeds dassen op. Het aantal dassen in Nederland is sinds het eerste beschermingsplan (uit 1984) flink toegenomen. Gesteld kan worden dat de strenge wettelijke bescherming van de soort in combinatie met de vele beschermingsmaatregelen zeer succesvol zijn geweest. De keerzijde van dit succes is dat de das in de nieuwe Wet Natuurbescherming (sinds 1 januari 2017 van kracht) niet meer strikt beschermd is. De weerstand tegen dassen lijkt toe te nemen. Burchten worden vernield. Dassen worden net als vossen en of roofvogels vaker vervolgd. Door wie? In ieder geval door mensen die een hekel hebben aan roofdieren. Er doen ook fabeltjes de ronden dat dassen grote invloed zouden hebben op de weidenvogelstand....? De schade aan de gewassen is reëel, al kunnen boeren een schade vergoeding krijgen. Er is zeker angst...! Wel grappig dat ik het nu ook op mijn “gewone” al over de das heb. Een collega die een caravan op de Veluwe heeft staan en daar graag in de weekendde vertoeft kwam spontaan met zijn verhaal over de ontmoeting met een dassen familie, aldaar. Eens mee gaan, Frank? Jazeker, eigenlijk wel, maar in de periode wanneer de dassen zich laten fotograferen ben ik meestal druk en veel op pad , toch ieder jaar neem ik me voor om telkens weer betere dassen foto’s te maken... Over enkele maanden als het koud wordt gaan dassen de winter rust in. Ze blijven meer in hun burcht, in februari werpen ze dan jongen. Maar eerst moeten ze november nog door, een extreem risicovolle maand. In die periode vullen ze hun voorraadkamers. Ze keren vaak net voor de ochtend schemering terug naar hun burcht. In november valt dat precies samen met de verkeerspiek in de ochtend. Dat betekend veel dood gereden dassen. Tenzij we 60 gaan rijden, in plaats van 80 of 100 km op deze landelijke wegen...